Dzieci z Płodowym Zespołem Alkoholowym (FAS) często zmagają się z trudnościami ruchowymi, które nie są widoczne na pierwszy rzut oka, ale znacząco wpływają na ich codzienne funkcjonowanie. Książka „Zaburzenia motoryczne u dzieci z FAS – niedoceniana skala problemu” rzuca światło na ten złożony temat, pokazując, jak istotna jest wczesna diagnoza i odpowiednia interwencja.
Czym jest FAS i jak wpływa na rozwój motoryczny?
Płodowy Zespół Alkoholowy (Fetal Alcohol Syndrome, czyli FAS) to zespół zaburzeń, które występują u dzieci narażonych na działanie alkoholu w okresie płodowym. Objawy mogą być bardzo zróżnicowane, ale do najbardziej charakterystycznych należą deformacje twarzy, niskie urodzeniowe parametry ciała, trudności behawioralne oraz deficyty poznawcze.
Jednak równie poważnym, choć często bagatelizowanym aspektem FAS są zaburzenia motoryczne. Rodzice, nauczyciele, a nawet niektórzy lekarze skupiają się przeważnie na problemach poznawczych dziecka, nie zauważając kłopotów z ruchami precyzyjnymi, koordynacją czy równowagą. Książka, o której mowa, właśnie ten obszar stawia w centrum, podkreślając jego znaczenie dla pełnego rozwoju dziecka.
Motorystyka a FAS — co powinieneś wiedzieć?
Zaburzenia motoryczne u dzieci z FAS mogą przybierać wiele form, w tym:
- opóźnienia w osiąganiu kamieni milowych rozwojowych (takich jak raczkowanie, chodzenie),
- trudności z równowagą i koordynacją,
- niewłaściwe napięcie mięśniowe (zbyt mocne lub zbyt słabe),
- trudności z planowaniem i wykonywaniem ruchów (tzw. apraksja motoryczna),
- zaburzenia integracji sensorycznej.
Autorka książki skrupulatnie omawia te aspekty, powołując się na wieloletnie doświadczenia terapeutów, pedagogów i neuropsychologów, a także wyniki badań klinicznych dotyczących deficytów motorycznych u dzieci z FAS.
Dlaczego diagnoza zaburzeń ruchowych jest tak istotna?
Dziecko z FAS, które nie otrzyma odpowiedniego wsparcia w zakresie terapii ruchowej, może doświadczać:
- trudności w nauce (np. nieczytelne pismo, problemy z geometrią przestrzeni),
- niskiej samooceny (z powodu porównań z rówieśnikami),
- trudności społecznych (problemy z udziałem w zabawach ruchowych),
- zwiększonego ryzyka urazów (ze względu na zaburzoną koordynację).
W książce mocno wybrzmiewa kluczowa teza: bez wczesnej diagnozy i wdrożenia terapii, problemy ruchowe będą się pogłębiać, prowadząc do wtórnych zaburzeń emocjonalnych i społecznych.
Jak rozpoznać zaburzenia motoryczne u dziecka z FAS?
Choć każde dziecko rozwija się indywidualnie, istnieje kilka sygnałów, które mogą świadczyć o zaburzeniach ruchowych:
- Opóźniony rozwój dużej i małej motoryki.
- Częste potykanie się, problemy z utrzymaniem równowagi.
- Trudność z wykonywaniem precyzyjnych ruchów (np. zapinanie guzików, rysowanie).
- Problemy z uczestniczeniem w grach i zabawach ruchowych.
- Nietypowa postawa ciała lub nawyki ruchowe.
Autorka zachęca rodziców i nauczycieli do wczesnej obserwacji i konsultacji ze specjalistami, takimi jak fizjoterapeuci dziecięcy czy terapeuci integracji sensorycznej, jeśli pojawiają się niepokojące objawy.
Rola terapii w rozwijaniu sprawności motorycznej
Jednym z mocnych punktów książki jest omówienie skutecznych form terapii wspierających rozwój motoryczny dzieci z FAS. Wśród nich wyróżniono:
Terapia integracji sensorycznej (SI)
Dla dzieci z FAS, które często doświadczają nadwrażliwości lub niedowrażliwości na bodźce, terapia SI pomaga poprawić przetwarzanie informacji zmysłowych i tym samym ułatwia kontrolę nad ciałem.
Terapia zajęciowa
Skupia się na codziennych czynnościach – od zapinania guzików po pisanie – z którymi dzieci z FAS miewają poważne trudności. Regularne ćwiczenia pod okiem terapeuty uczą planowania i wykonywania zadań ruchowych.
Fizjoterapia neurorozwojowa (np. metoda NDT-Bobath)
Ten rodzaj terapii wspomaga rozwój prawidłowych wzorców ruchowych, szczególnie u dzieci z obniżonym lub wzmożonym napięciem mięśniowym.
Zajęcia sportowe i ruchowe
Autorka podkreśla rolę regularnych, ale dostosowanych do możliwości dziecka aktywności fizycznych, takich jak pływanie, jazda na rowerze czy taniec, które wspomagają zarówno motorykę, jak i integrację społeczną.
Indywidualne podejście kluczem do sukcesu
Wielką zaletą recenzowanej książki jest jej holistyczne podejście do terapii motorycznej. Każde dziecko z FAS ma inny zestaw potrzeb, możliwości i trudności – nie ma uniwersalnego rozwiązania.
Dlatego autorka zachęca do tworzenia indywidualnych planów terapeutycznych, tworzonych we współpracy z zespołem specjalistów: neurologopedą, psychologiem, pedagogiem specjalnym i terapeutą ruchowym.
Taka międzyobszarowa współpraca pomaga dostrzec związki między motoryką a innymi obszarami funkcjonowania, jak np. mową czy emocjami. To niezwykle cenna perspektywa, której często brakuje w praktyce.
Rola rodziców i opiekunów w usprawnianiu motoryki
Jednym z poruszających fragmentów książki jest rozdział poświęcony roli rodziny w procesie terapeutycznym. Autorka nie tylko podkreśla, jak ważne jest zaangażowanie rodziców, ale też daje konkretne wskazówki, jak wspierać dziecko na co dzień.
Do najważniejszych z nich należą:
- Codzienne ćwiczenia w formie zabawy (np. turlanie piłki, układanie klocków, gry zręcznościowe).
- Zachęcanie do ruchu – nawet prostych czynności, jak wspólne spacery czy skakanie na skakance.
- Stworzenie bezpiecznego środowiska ruchowego w domu (np. maty, mini tor przeszkód).
- Uważna obserwacja i rozmowy z dzieckiem o trudnościach ruchowych, bez oceniania.
Autorka słusznie wskazuje, że dziecko z FAS najlepiej rozwija się w przewidywalnym, wspierającym środowisku, gdzie czuje się akceptowane i widziane.
Edukacja specjalistów – konieczność, nie wybór
Jednym z najmocniejszych akcentów książki jest apel do środowiska edukacyjnego i medycznego o większą świadomość neurofizjologicznych konsekwencji FAS. Duża część dzieci nie otrzymuje właściwego wsparcia właśnie dlatego, że nauczyciel czy lekarz nie zna objawów lub nie kojarzy trudności ruchowych z FAS.
Zaleca się więc szkolenia i warsztaty dla:
- nauczycieli przedszkolnych i szkolnych,
- pracowników poradni psychologiczno-pedagogicznych,
- pediatrów i lekarzy rodzinnych,
- terapeutów i rehabilitantów.
Zmiany w systemie są konieczne, aby przestać bagatelizować problemy dzieci i zapewnić im realne szanse na rozwój.
Dostrzec, zrozumieć, wesprzeć — nowa perspektywa na rozwój dzieci z FAS
Recenzowana pozycja to ważny głos we współczesnej edukacji i terapii dzieci z FAS. Pokazuje, że zaburzenia motoryczne to nie tylko kwestia sprawności fizycznej, ale integralna część rozwoju, która wpływa na emocje, relacje społeczne i zdolności poznawcze.
Tym, co czyni tę książkę wartościową, jest nie tylko jej merytoryczne podejście, ale także empatyczny ton i praktyczna użyteczność. Lektura może stanowić kompas zarówno dla rodziców, jak i dla profesjonalistów szukających lepszego zrozumienia złożoności FAS.
Spróbuj spojrzeć na motorykę dziecka nie tylko jako na zestaw umiejętności ruchowych, ale jako klucz do jego samodzielności, tożsamości i poczucia kompetencji. Dla dzieci z FAS to wyzwanie – ale jedno, którego nie muszą podejmować samotnie.